Badania naukowe wykazały, że spory procent nauczycieli odczuwa znaczne obciążenie psychiczne wynikające z realizowania swoich obowiązków. Powoduje to ich złe samopoczucie oraz wpływa na jakość pracy. Natężenie tego problemu określa się w psychologii jako wypalenie zawodowe nauczycieli.
Jakie są objawy wypalenia zawodowego nauczycieli?
Zawód nauczyciela wymaga wysokiego zaangażowania intelektualnego i emocjonalnego w wykonywaną pracę, oraz poczucia odpowiedzialności za uzyskiwane efekty. Takie obciążenia powodują, że po kilku latach pracy może pojawić się wypalenie zawodowe nauczycieli, którego przejawami są:
- poczucie wyczerpania fizycznego,
- niezdolność do efektywnego wypoczynku,
- zaburzenia somatyczne,
- brak satysfakcji z wykonywanej pracy,
- obniżenie motywacji,
- zmniejszenie energii życiowej,
- odczuwanie bezradności i zniechęcenia,
- poczucie braku sensu pracy.
Ze względu na te zagrożenia pedagodzy należą do grupy zawodów podwyższonego ryzyka. Badania naukowe przeprowadzone z początkiem roku 2023 wykazały, że wypalenie zawodowe nauczycieli dotyka około 60% osób zatrudnionych w szkolnictwie.
Przyczyny wypalenia zawodowego nauczycieli
Sytuacja w polskiej oświacie daleka jest od doskonałości. Niewystarczająca liczba pedagogów powoduje, że nauczyciele zatrudnieni na etatach często są zobowiązani do realizowania godzin ponadwymiarowych w swoich szkołach. Pomimo wysokiego prestiżu tego zawodu, wynagrodzenia nie są adekwatne do wysiłków i zaangażowania. Z tego powodu nauczyciele są zmuszeni do podejmowania pracy również w innych placówkach. A praca przy tablicy to nie wszystko. Nauczyciel musi w domu przygotowywać się do zajęć, sporządzać konspekty i pomoce naukowe oraz systematycznie się dokształcać. Ponadto powodem obciążenia fizycznego i psychicznego nauczycieli są:
- klasy o znacznej liczbie uczniów,
- praca w różnych godzinach,
- obowiązek ustawicznego doskonalenia zawodowego,
- podleganie okresowej ocenie pracy przez władze oświatowe,
- coraz to większe wymagania rodziców uczniów.
Nauczyciele są zobowiązani nie tylko do pracy dydaktycznej, ale również pełnią funkcję wychowawczą oraz odpowiadają za bezpieczeństwo dzieci przebywających w szkole. Te zadania wymagają wiedzy, stałej koncentracji uwagi oraz sporej dozy empatii w stosunku do uczniów. Dlatego wypalenie zawodowe nauczycieli może obniżyć skuteczność ich działania.
Jakie są skutki wypalenia zawodowego nauczycieli?
Pogorszenie się dobrostanu nauczycieli wpływa negatywnie na jakość ich pracy. Z tego powodu:
- obniżają się wyniki nauczania w placówkach oświatowych,
- brak satysfakcji z pracy jest przyczyną rezygnowania z zawodu,
- w szkołach jest coraz większy brak nauczycieli,
- spada poziom wykształcenia młodego pokolenia.
Aby przeciwdziałać skutkom wypalenia zawodowego nauczycieli należy przede wszystkim dążyć do poprawy warunków ich zatrudnienie oraz umożliwić dostęp do pomocy psychologów specjalizujących się w problemach dotykających osoby z grupy podwyższonego ryzyka zawodowego.